ေကာ္ရွဴျခင္းနဲ႕ပတ္သက္လို႕ ေဆးပညာအရ ပညာေပးေဟာေျပာေပးဖို႕ တာဝန္ေပးလာေတာ့ သည္ကိစၥရပ္နဲ႕ ပတ္သက္တာေလးေတြ ျပန္ရွာျဖစ္ပါတယ္။
မူးယစ္ထံုထိုင္းေဘးျဖစ္ေစတတ္ေသာ အလြဲသံုးေလ့ရွိတဲ႕ ပစၥည္းေတြကို ေလ့လာေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ေတြ႕ၾကရပါတယ္။
၁။ အရက္ (alcohol)
၂။ ေဆးလိပ္(nicotine)
၃။ ကေဖး( caffeine)
၄။ ဘိန္းအုပ္စုဝင္ေဆးဝါးမ်ား(OTC drugs)
၅။ေဆးဝါးအုပ္စုဝင္ေဆးမ်ားကိုအလြဲသံုးျခင္း(prescription drugs)
၆။ ေကာ္(glue)
၇။ ေဆးေျခာက္(marijuana)
၈။ ေဆး(club drug)
၉။ ဘိန္း (opiate)
ရယ္လို႕ ေတြ႕ရမွာျဖစ္ပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ မူးယစ္ထံုထိုင္း ေဘးျဖစ္ေစတတ္ေသာ ေဆးဝါးမ်ားအႏၱရာယ္ ကို သတိထားျဖစ္ေပမဲ႕လို႕ သည္ ေကာ္ရွဴျခင္းစတဲ႕ အျခားကိစၥရပ္မ်ားကို သတိထားမိဖို႕ခဲယဥ္းပါတယ္။
ဒါေပမဲ႕လည္း သည္အေလ့အထဟာ ကမာၻအႏွံ႕ကို တိတ္တဆိတ္ silent epidemic အေနနဲ႕ပ်ံ႕ႏွံ႕လာခဲ႕တာကိုေတာ့ အေလးတယူ သတိထားရမဲ႕ ကိစၥ ျဖစ္ပါတယ္။
မူးယစ္ထံုထိုင္းေဘးျဖစ္ေစတတ္ေသာ ေဆးဝါးနဲ႕အရာေတြကို ဘယ္သို႕ သံုးစြဲၾကတယ္ ဘယ္လိုစြဲၾကရတယ္ဆိုတာကိုေတာ့ အဆင့္ ငါးဆင့္နဲ႕ (five stages of substance Abuse )ရယ္လို႕ ပညာရွင္တို႕ ေအာက္ပါအတိုင္း ရွင္းျပေလ့ရွိပါတယ္။
၁။ ရလြယ္ေသာ ပစၥည္းျဖစ္ရမယ္။ (Access to substance use.)
၂။ စမ္းသပ္သံုးစြဲျခင္း စူစမ္းေလ့လာလိုစိတ္နဲ႕ သံုးစြဲေလ့ရွိၾကရာမွ စပါသတဲ႕။(Experimentation)
၃။ သည္ကတဆင့္ ေကာင္းေသာ စြဲမက္ဖြယ္ တဒဂၤရသကို ေတြ႕ရွိခဲ႕ၾကတယ္။ (Discover the benefit of substance used.)
၄။ သည္ကတဆင့္ ပံုမွန္သံုးစြဲသူျဖစ္လာရတယ္။ (Regular substance use)
၅။ ေနာက္ဆံုးေတာ့ မသံုးရမေနႏိုင္ေသာ ေဆးစြဲသူေတြျဖစ္လာၾကရပါသတဲ႕။ (Drug dependence.)
ေကာ္ရွဴျခင္း အေလ့အထကို ကမာၻမွာ အေစာဆံုး သတိထားမိခဲ႕ၾကတာကေတာ့ ၁၉၅၉ ႏွစ္လြန္ကာလေတြမွာ စခဲ႕တယ္လို႕ စာတမ္းအခ်ိဳ႕က ဆိုပါတယ္။
သည့္ေနာက္ပိုင္းမွာ ဆယ္ေက်ာ္သက္ေတြအၾကား ျဖည္းျဖည္း ပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာ က္ရွိခဲ႕ေၾကာင္း သည္ေခတ္က အေနာက္တိုင္း သတင္းစာမ်ားမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။
၁၉၆၁ ကေန ၁၉၆၅ အတြင္းမေတာ့ epidemic အသြင္ Denver မွာ ပ့်ံ႕ႏွံ႕ခဲ႕ၿပီး သည္ကတဆင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ အျခားေဒသ ျဖစ္တဲ႕ New York နဲ႕ Sau lake city စတဲ႕ ၿမိဳ႕ေတြကို ကူးစက္ေရာက္ရွိခဲ႕တယ္လို႕ သိရပါတယ္။
အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာေတာ့ ၁၉၇၇ မွာ စင္ကာပူမွာ ပထမဆံုး case ကို ေတြ႕ရျပီး ၁၉၈၇မွာေတာ့ စုစုေပါင္း ေကာ္ရွဴသူ ၁၁၁၂ ဦး ေတြ႕ရွိရျပီး ျပႆနာဟာ အျမင့္ဆံုး အေျခအေနေရာက္ရွိခဲ႕တယ္လို႕ သိရပါတယ္။
လြန္ခဲ႕ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ခန္႕မွ စျပီး ထိုင္း ျမန္မာ နယ္စပ္တစ္ေလ်ွာက္မွာ စတင္သံုးစြဲခဲ႕ၿပီး ထိုင္း ျမန္မာနယ္စပ္မွတဆင့္ တာခ်ွီလိတ္ ခရိုင္သို႕ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာက္ရွိခဲ႕တယ္လို႕ သိရပါတယ္။
သည္ေကာ္ရွဴမႈအေလ့အထဟာ ျမန္မာ လူငယ္ထုအၾကား ပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာက္ရွိမႈ ေႏွးေကြးေသာ္လည္း လက္တည့္စမ္းသံုးစြဲၾကရာမွ ဂရုျပဳမိလာ စမ္းသပ္မိလာၾကရာမွတဆင့္ တျဖည္းျဖည္း စိမ့္ဝင္ပ်ံ႕ႏွံ႕ခဲ႕သည္ဟု ဆိုႏိုင္ပါတယ္။
ေကာ္ရွဴသံုးစြဲမႈကိုျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ၂၀၁၂ ဇြန္လအတြင္း လားရိႈးျမိဳ႕တရုတ္စာသင္ေက်ာင္းမွ လူငယ္မ်ားသံုးစြဲေၾကာင္း ပထမဆံုး သတင္းရရွိခဲ႕ေၾကာင္း မွတ္တမ္းမွတ္ရာမ်ားအရ သိရပါတယ္။
ထိုမွတဆင့္ လားရိႈး ျမဝတီ ေကာ့ေသာင္း ျပင္ဦးလြင္ ရန္ကုန္ မႏၲေလး တို႕တြင္ ေကာ္ရွဴသံုးစြဲမႈ ေတြ႕ရွိၾကျပီး ေနာက္ပိုင္းတစ္ႏိုင္ငံလံုးသို႕ တိတ္တဆိတ္ ပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာက္ရွိလာခဲ႕ပါ၏။
တကယ္ေတာ့ ေကာ္္ ဆိုသည္မွာ toulene,Acetone,Methyl Ethyl Ketone, Ethyl Acetone ဆိုသည့္ အက္ဆစ္ေလးမ်ိဳးအား tinner ႏွင့္ Rubber Powder မ်ားျဖင့္ အခ်ိဳးက်ေပါင္းစပ္ထားတာပဲျဖစ္ပါတယ္။
သည္ေကာ္ရွဴသံုးစြဲျခင္းရဲ႕ အာနိသင္ေတြကေတာ့
ေခါင္းမူးျခင္း၊
အာေလး လ်ွာေလးလာျခင္း၊
ခႏၶာကိုယ္လႈပ္ရွားမႈ မထိန္းႏိုင္ျခင္း၊
ျပင္ပမွ မရွိေသာ အသံမ်ား ၾကားေယာင္လာျခင္း၊
ယံုမွားသံသယစိတ္ဝင္လာျခင္း၊
လက္ေတြ႕ေလာကႏွင့္ကင္းကြာျခင္း၊
ေၾကာင္ေတာင္ေတာင္ျဖစ္ျခင္း၊
ထပ္ကာထပ္ကာ သံုးစြဲပါက အသိစိတ္ႏွင့္ ကင္းလြတ္ျခင္း၊
စိတ္တိုလြယ္ျခင္း စတဲ႕ အာနိသင္ေတြ ရွိပါတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။
သူတို႕ ေကာ္ရွဴသံုးစြဲၾကရျခင္းအေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့
လမ္းေပၚမွကေလးမ်ား ဆာေလာင္မႈ သက္သာေစရန္၊
စမ္းသပ္စူးစမ္းလိုစိတ္ျဖင့္ စမ္းသပ္သံုးစြဲျခင္း၊
စိတ္ခံစားမႈ တဒဂၤ တက္ၾကြေစျခင္း၊
မူးယစ္ေဆးဝါး အစားထိုး သံုးစြဲျခင္း၊
မူးယစ္ေဆးဝါးကဲ႕သို႕ ဖမ္းဆီးခံရမည္ကို စိုးရိမ္ရန္ မလိုအပ္ျခင္း၊
အလြယ္တကူ ဝယ္ယူရရွိႏိုင္ျခင္း၊
တန္ဖိုးနည္းျခင္း စတဲ႕အေၾကာင္းရင္း ေတြ ေတြ႕ရမွာျဖစ္ပါတယ္။
ေကာ္အမ်ိဳးအစားအားျဖင့္ ပိုက္ဆက္ေကာ္ သစ္သားကပ္ေကာ္ တာယာဖာေကာ္ စသျဖင့္ အမ်ိဳးအစား မ်ားလွသလို သံုးစြဲရာမွာလည္း နည္းလမ္းစံုလင္ပါတယ္။
လက္ဝါးထဲထည့္ ရွဴျခင္း
ပလတ္စတစ္အိတ္ သို႔ က်ြတ္က်ြတ္အိတ္အတြင္း ေရ အနည္းငယ္ႏွင့္ ေကာ္လက္ညိဳး တေကာ္ခန္႕ထည့္၍ ပြတ္ေခ်ကာ ထြက္လာေသာ အနံ႕ကို အိတ္ေဖာင္းေအာင္လုပ္ျပီး အိတ္အတြင္းရွိ ေလကုန္ေအာင္ရွဴျခင္း
စသျဖင့္ စံုလင္သလို ေကာ္တစ္ႀကိမ္ထည့္ျပီးပါက ငါးႀကိမ္ေလာက္အထိ ရွဴႏိုင္တာကလည္း သူတို႕အတြက္ opportunity ျဖစ္လို႕ တြက္ေျခကိုက္တယ္လို႕ ဆိုၾကပါတယ္။
ေကာ္ရွဴျခင္းရဲ႕ ရသကေတာ့ တဒဂၤ မူးယစ္ရီေဝ ေစတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ဘာလုပ္လုပ္ မတြန္႕ဆုတ္ဘူးလည္း ဆိုၾကပါတယ္။ ရွဴရိႈက္ျပီးတာနဲ႕ ရုတ္ခ်ည္း စည္းစိမ္ေတြ႕တယ္လို႔ ထင္ေယာင္မွား အသိသညာ ဝင္ေစတတ္ပါသတဲ႕။ ဆယ္ေက်ာ္သက္အခ်ိဳ႕ကေတာ့ လံုၿခံဳ စိတ္ခ်ရမႈကို ခံစားၾကရတယ္လို႕ လြဲမွား ယံုၾကည္ၾကေၾကာင္း ဆိုပါတယ္(Johnson et al.2002).
ဘာေၾကာင့္မ်ား ေကာ္ရွဴတာ စြဲမက္ေစလဲဆိုတာကိုေတာ့ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြေၾကာင့္လို႕ ပညာရွင္ေတြက သံုးသပ္ၾကပါတယ္။
very quick acting
cheap
available
legal
peer pressure
unaware of dangers
hard to detect.
ဘယ္သူေတြ ဟာ အႏၲရာယ္အရွိဆံုးလည္းဆိုတာကိုေတာ့ ေအာက္ပါအတိုင္း ေတြ႕ရပါတယ္။
လမ္းေပၚက ကေလးေတြ။ (street children)
အသိပညာ ေနာက္ခံ လူမႈစီးပြားေရး နိမ့္က်သူေတြ (lower socioeconomic background)
ငယ္စဥ္ဘဝမွာ အဖိႏွိပ္ခံခဲ႕ရေသာ အမ်ိဳးသမီးငယ္ေတြ (background of childhood abuse in female)
အသက္ ၁၂ ကေန ၁၇ႏွစ္အၾကား ကေလးေတြ
မိမစံု ဖတကြဲ ကေလးေတြ (single parent families)
မိေဝး ဖကြာ ေနၾကရရွာေသာ ကေလးေတြ (not currently living along with their families)
ေက်ာင္း ပညာေရး ပံုမွန္ တက္ခြင့္ မရခဲ႕သူေတြ (never attend formal education)
မိသားစု လူေနမႈစနစ္ အျပင္ဖက္ေရာက္ အထီးက်န္ေနတတ္သူေတြ (isolated from their family and community)
လမ္းေပၚက ကေလးဆိုရာမွာ
children on the street; (လမ္းေပၚမွာ အလုပ္လုပ္ေသာ္လည္း ေတာင္းရမ္းစား အလုပ္ က်ဘမ္းလုပ္ေသာ္လည္း ) လမ္းေပၚ မွာ မေနသူ အိမ္ျပန္အိပ္ႏိုင္သူ
children of the streets; လမ္းေပၚ အိပ္ လမ္းေပၚ စား ကေလးေတြ
completely abandoned and neglected children; ၄င္းတို႕ ၏ စိတ္ပိုင္းဘဝ ကိုေရာ ရုပ္ပိုင္းဆိုက္ရာ ဘဝကိုပါ လ်စ္လ်ဴရႈ အစြန္႕ပယ္ခံ ကေလးေတြရယ္လို႕ ထပ္မံခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။
သည္ကေလးေတြအၾကား သည္ေကာ္ရွဴအေလ့အထ ဟာ ဘာေၾကာင္႕ အလြယ္တကူ ပ်ံ႕ႏွံ႕ခဲ႕ၾကရပါသလဲ။
၁။ သည္ကေလးေတြဟာ မူးယစ္ေစတတ္တဲ႕ အရာေတြနဲ႕ ခံစားမႈေတြအလံုးစံုသိေပမဲ႕လို႔ ၄င္းတို႕ရဲ႕ အဆိပ္သင့္ပံုႏွင့္ ဆိုးက်ိဳးေတြကို မသိၾကပါဘူး။
၂။ ေရာင္းခ်ျဖန္႕ေဝမိေနသူေတြကလည္း သည္အလြဲသံုးမႈေတြနဲ႕ ဆိုးက်ိဳးေတြကို နည္းနည္းေလးပဲ သိၾကပါတယ္။
၃။ မိဘေတြကေတာ့ သည္အေလ့အထနဲ႕ ျပႆနာကို လံုးဝ မသိသလို အေလးအရာယူလို႕ သတိထားရမယ္ဆိုတာ မသိၾကပါဘူး။
၄။ အသိေပး ျခင္းဟာ အေကာင္းဆံုး ကာကြယ္ျခင္း (awareness is the key to prevention)ဆိုတာ အေလးထားမႈ မရွိခဲ႕ၾကတာကလည္း သည္အေလ့အထဟာ silent epidemic အသြင္ စိမ့္ဝင္ပ်ံ႕ႏွံ႕ျခင္းရဲ႕ အရင္းခံ ျပႆ နာျဖစ္ေစခဲ႕ပါတယ္။
ေကာ္ရွဴျခင္းရဲ႕ စြဲေနေသာ လကၡဏာနဲ႕ ေဆးျပတ္လကၡဏာမ်ားကိုေတာ့ ေအာက္ပါအတိုင္း ေတြ႕ရပါတယ္။
Tremors
Irritability
Insomnia
Delirium
Tingling Sensations
Seizures
Muscle Cramps
Anxiety.
ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေဆးျပတ္ျခင္း လကၡဏာေတြကိုေတာ့ သံုးစြဲအျပီး နာရီပိုင္းမွသည္ ရက္ပိုင္းအတြင္းမွာပဲသိႏိုင္တယ္လို႔ စမ္းသပ္ခ်က္အခ်ိဳ႕က ဆိုပါတယ္။ (Brouette and Anton 2001)
ေကာ္မွာပါေသာ toluene ရဲ႕ ဂုဏ္သတၱိကေတာ့ aromatic hydrocarbon methylbenzene ျဖစ္ျပီး ေစးပ်စ္မႈနည္းေသာ အေငြ႕ပ်ံႏိုင္စြမ္းျမင့္မားေသာ အရည္တစ္မ်ိဳးျဖစ္တယ္။ ၄၀ ကေန ၆၀% ဟာ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္းအတြင္း စိမ့္ဝင္စုပ္ယူတယ္။ အေရျပားက စုပ္ယူတာျမန္ေပမဲ႕ အစာလမ္းေၾကာင္းကစုပ္ယူတာေႏွးေကြးတယ္။ တစ္ႀကိမ္တစ္ခါ စုပ္ယုျပီးတာနဲ႕ အဆီလႊာမွာ ပဏာမျမင့္မားစြာ စုေဝးေနတတ္ျပီး ၄င္းကတဆင့္ ရိုးတြင္းျခင္ဆီ၊ သက္ေစာင့္ ဟိုမုန္းမ်ားထုတ္ေပးသည့္ adrenal glands ၊ ေက်ာက္ကပ္မ်ား၊ အသည္း၊ ဦးေႏွာက္ ႏွင့္ ေသြးမ်ားဆီသို႔ က်ယ္ျပန္႕စြာ ေရာက္ရွိေစတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။
၂၀ ကေန ၄၀ % ေသာ စုပ္ယူထားတဲ႕ toluene ေတြဟာ အသက္ရွဴထုတ္တဲ႕အခ်ိန္မွာ သည္အတိုင္းဓာတ္ေျပာင္းလဲျခင္းမရွိဘဲ စြန္႕ထုတ္ျပီး ၂၄နာရီအတြင္းမွာပဲ အားလံုးဟာ စြန္႕ ထုတ္ျပီးစီးတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။
သည္ရွဴသြင္းလိုက္တဲ႕ အေငြ႕ဟာ ခႏၶာကိုယ္အေပၚ ဘာေတြ သက္ေရာက္ေစခဲ႕ပါသလဲ ဆိုေတာ့ အဆီမွာေပ်ာ္ဝင္ေသာ အေငြ႕ျဖစ္သည့္အားေလ်ာ္စြာ ဆဲလ္နံရံေတြနဲ႕ ဆဲလ္ေတြကို ပ်က္စီးေစပါတယ္တဲ႕။
ခႏၶာကိုယ္တြင္းက လံႈ႕ေဆာ္မႈ ထိန္းခ်ဳပ္စနစ္အေပၚ သက္ေရာက္ ပ်က္စီးေႏွာင့္ေႏွးေစပါသတဲ႕။ အာရံုခံ အဂၤါေတြနဲ႕ လက္ခံေသာ စနစ္ GABA neurotransmitters and its effect on GABA-A receptors အေပၚ ငက္ေရာက္ေႏွာင့္ေႏွးပ်က္စီးေစပါသတဲ႕။ဗဟို အာရံု ေၾကာစနစ္နဲ႕ အာရံုခံစနစ္ေတြအေပၚ အဆံုးစြန္ေႏွာင့္ယွက္ ပ်က္စီးေစတယ္လို႕ဆိုၾကပါတယ္။
အႏၱရာယ္လကၡဏာေတြကေတာ့ စကားမပီမသျဖစ္လာျခင္း၊ အသက္ရွဴထုတ္စဥ္ႏွင့္ အဝတ္အစားေတြမွာ သည္ဓာတုပစၥည္းအနံ႕ေတြ ရလာျခင္း ၊ ခႏၶာကိုယ္ႏွင့္ မ်က္ႏွာေတြမွာ ေကာ္စက္ေတြ ေတြ႕လာျခင္း ၊ မ်က္လံုး ႏွာေခါင္းနီလာျခင္း (red eyes and runny nose not related to medical conditions such as cold ir allergies)၊ ေက်ာင္းတြင္းသင္ခန္းစာမ်ား ႏွင့္ အားကစားလႈပ္ရွားမႈမ်ား မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ျခင္းတို႕ကို ေတြ႕ရမွာျဖစ္ျပီး 3 D ျဖစ္တဲ႕ drunk,dizzy or dazed appearence ကိုေတြ႕ရမွာျဖစ္ပါသတဲ႕။
လတ္တေလာ ေသဆံုးႏိုင္တဲ႕ အေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့
suffocation
asphyxiation
and sudden sniffing death (SSD)တို႕ ျဖစ္တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။
သည္အႏၲရာယ္အတြက္ အေျဖက ဘာလဲ။
စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းပါတယ္။ သည္အေျခအေနမဲ႕ကေလးေတြ သည္အသိပညာနဲ႕ လူမႈစီးပြားေအာက္ဆံုးအလႊာက ကေလးေတြကို ေထာင္ခ်ရံုနဲ႕ ၿပီးမသြားသလို ေရာင္းသူေတြကို ပိတ္ပင္ရံုနဲ႕လည္း မျပီးပါဘူး။ တားဆီး ကာကြယ္ေရး အတြက္ level အဆင့္ဆင့္ကို အဆင့္အသီးသီးက လုပ္ေဆာင္ၾကရမွာ ျဖစ္တယ္။
အေကာင္းဆံုး ကေတာ့ လူမႈဝန္ထမ္းေတြ လမ္းေပၚက ကေလးေတြအတြက္ အသိပညာနဲ႕ ဥာဏ္ရည္ျမင့္မားလာဖို႕ လုပ္ေဆာင္တာပဲရယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ (social workers reach out to the kids through street education.) သည္အတြက္ အားထုတ္ခဲ႕သူေတြ ႀကိဳးစားပမ္းစား ေဆာင္ရြက္ခဲ႕ ေဆာင္ရြက္ေနဆဲ လူမႈေရး လုပ္ငန္းလုပ္ေဆာင္ေနသူေတြကို အားေပးဖို႕လိုပါတယ္။
သည္ကေလးေတြအတြက္ ထိေရာက္ေသာ အေထာက္အပံ႕နဲ႕ ပညာ ေဘးကင္းလံုၿခံဳမႈ ဘဝ ေနေရးတို႕အတြက္ အစီမံေတြ လိုအပ္ပါတယ္။ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ ပေပ်ာက္ေရးဆိုတာအတြက္ တဲအိမ္ေလးေတြ က်ဴးေက်ာ္တဲေတြ ၿဖိဳဖ်က္တာထက္ သာတဲ႕ အစီအမံေတြလိုသလို
အနာႀကီးေရာဂါပေပ်ာက္ဖို႕ ေထာက္ႀကံ႕က လူနာေတြကို လွည္းကူးအလြန္ ငွက္ဖ်ားေပါတဲ႕ ေတာထဲ ႏွင္လႊတ္လို႕ ငွက္ဖ်ားမိျပီး ေသကုန္လို႕ ပေပ်ာက္တာမ်ိဳးလည္း မျဖစ္ဖို႕လိုပါတယ္။
ဆိုလိုတာက သည္ကေလးေတြကို ေထာင္ခ်ရံုနဲ႕ သည္ကေလးေတြ လမ္းမွန္ေရာက္လာမွာမဟုတ္သလို သည္အေလ့အထကလည္း ပေပ်ာက္သြားမွာမဟုတ္ပါဘူး။
ေပၚလစီနဲ႕ ဥပေဒရႈေထာင့္က ေရာင္းခ်သူေတြကို ၄င္းတိူ႕ကိုယ္တိုင္ သည္ေကာ္ရွဴျခင္းအႏၲရာယ္ကို သိရွိျပီး အလိုေလ်ာက္ အလြဲသံုးသူေတြကို ကန္႕သတ္ေရာင္းခ်လာဖို႔ စည္းရံုးသိမ္းသြင္းၾကရပါလိမ့္မယ္။
စင္ကာပူႏိုင္ငံမွာေတာ့ ေကာ္ရွဴျခင္းကို ရဲအေရးပိုင္ေသာ ရာဇဝတ္မႈ အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ၾသစေၾတးလ်မွာေတာ ့ သည္အႏၲရာယ္ကို သိပါလ်က္နဲ႕ ေကာ္ေရာင္းဝယ္သူေတြကို ေဒၚလာ ၁၂၀၀၀ အထိဒဏ္ေငြျဖစ္ေစ ၁၂ လအထိေသာ ေထာင္ဒဏ္ကိုျဖစ္ေစ က်ခံရမည္လို႔ Section 206 of the western Australlia Criminal Code မွာ ျပ႒ာန္းထားပါတယ္။ ကေလးကို ေရာင္းခ်သူေတြကိုေတာ့ သည္ထက္ပိုတဲ႕ ျပစ္ဒဏ္ေတြ ျပ႒ာန္းထားတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေတာ့ သည္ေကာ္ရွဴျခင္းအေလ့အထကို အေရးယူႏိုင္ဖို႕အတြက္ သီးျခားဥပေဒ ျပ႒ာန္းႏိုင္ျခင္း မရွိေသးလို႕ ေဒသဆိုင္ရာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕မ်ား မွ စီမံခန္႔ခြဲမႈ စနစ္အရ လူငယ္မ်ားအတြင္း ေကာ္ရွဴသည့္အေလ့ အထ မျပန္႕ပြားေစေရးအတြက္ ႀကိဳးပမ္းၾကဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။
prevention မွာ Education is the most valuable approach ပညာေပးျခင္းသည္ အဖိုးထိုက္ဆံုးနည္းလမ္းရယ္လို႕ ဆိုတဲ႕အတြက္
ပညာေရး ဌာနအေနနဲ႕လည္း မူလတန္းသင္ရိုးမွသည္ ဘဝတြက္တာ က်ြမ္းက်င္စရာ သင္ရိုး ညႊန္းတမ္းေတြမွာ အဆင့္အလိုက္ မူးယစ္ေဆးဝါးအႏၲရာယ္ဆိုင္ရာ သင္ခန္းစာေတြထည့္သြင္းသင္ၾကား ေပးေနပါတယ္လို႕ သည္ေကာ္ရွဴျခင္းအေလ့အထ တားဆီးကာကြယ္ေရးအတြက္ အလုပ္ရံုေဆြးေႏြးပြဲမွာ တင္ျပခဲ႕သလို လူမႈဝန္ထမ္း ဦးစီးဌာနကလည္း ၄င္းတို႕ဌာနအေနျဖင့္ ကေလးသူငယ္မ်ားအား ျပန္လည္ပ်ိဳးေထာင္မည့္ အစီမံမ်ား ကုလကြန္ဗင္းရွင္းမ်ားမွာ ပါဝင္သေဘာတူထားခ်က္မ်ား၊ လုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆြးေႏြးတင္ျပခဲ႕ပါတယ္။
အေအာင္ျမင္ဆံုးေသာ ကာကြယ္မႈ နည္းလမ္းမွာေတာ့ ေက်ာင္းအေျချပဳ တားဆီးကာကြယ္ေရး(comprehensive school health education) ရယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ၄င္းမွာ multiple years of programming,interactive methods,development of skills , peer to peer activities, providing information on risks စတဲ႕ အဆင့္ေတြ ပါတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။
မူးယစ္ေဆးအမ်ိဳးအစားေတြႏွင့္ သံုးစြဲရျခင္းအေၾကာင္းေတြကို ေလ့လာေတာ့ ေကာ္ရွဴသူေတြဟာ စိတ္ဖိစီးတင္းၾကပ္မႈကို ေလ်ွာ့ခ်လိုျခင္းေၾကာင့္ရယ္လို႕ ေျဖၾကတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။
မၾကာေသးခင္က ေဒသဆိုင္ရာစီမံခ်က္နဲ႕ ဖမ္းဆီးအေရးယူခဲ႕ရာမွာ အသက္ ၁၂ ႏွစ္နဲ႕ ၁၅ ႏွစ္အၾကား ကေလးေတြပါပါခဲ႕ၿပီး သည္ထဲက အသက္ျပည့္သူ ေတြကိုေတာ ့ စီမံခ်က္ အရ ေထာင္ဒဏ္တစ္လအထိ ခ်မွတ္ႏိုင္ေသာ ေဒသဆိုင္ရာဥပေဒပုဒ္မ ၁၈၈ အရ တရားစြဲခဲ႕ပါတယ္လို႕သိရပါတယ္။
သည္ကေလးအမ်ားစုက ေအာက္ဆံုး လက္လုပ္လက္စား ပန္းရံ အလုပ္သမားေတြ၊ အေျခေနမဲ႕ ကေလးသူငယ္ေတြျဖစ္တယ္လို႕သိရပါတယ္။
ေကာ္ရွဴစြဲေနသူ ဟာ လူမႈေရး မိသားစု နဲ႕ စီးပြားေရးျပႆနာေတြနဲ႕ တြဲေနေလ့ရွိလို႕ ၄င္းကို ကုသဖို႕ခက္ခဲပါတယ္။ အခ်ိန္ကာလ ႏွစ္ႏွစ္အထိ ၾကာျမင့္ႏိုင္တဲ႕ျပင္ လေပါင္းမ်ားစြာၾကာသည္အထိ အာရံုခံအဂၤါေတြ ပ်က္စီးေနႏိုင္တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ သည့္အတြက္စြဲလန္းမႈမျဖစ္ခင္ သည္အေလ့အထကို ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ မိမိဘာသာ ျဖတ္တာက အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ လူငယ္ထုအၾကား တိတ္တဆိတ္ပ်ံ႕ႏွံ႕ေရာက္ရွိလာေသာ သည္ေကာ္ရွဴျခင္းအႏၲရာယ္ကို လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ မိသားတစ္စု အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခု ဌာနတစ္ခုႏွင့္သာဆိုင္ေသာ ျပႆနာ မဟုတ္မူဘဲ တစ္မ်ိဳးသားလံုးအတြက္ ျခိမ္းေျခာက္လာေသာ အႏၲရာယ္အျဖစ္ အေရးတယူ ဂရုျပဳလ်က္ တားဆီးကာကြယ္သင့္ပါေၾကာင္း။
က်မ္းကိုး
ေကာ္ရွဴမႈတားဆီးကာကြယ္ေရးအလုပ္ရံုေဆြးေႏြးပြဲမွ မွတ္စုမ်ား။
ေက်းဇူးမွတ္တမ္း။
၄င္းမွတ္စုမ်ား စုေဆာင္းေပးပါေသာ Dr Khin Zaw, Dr Kyaw အားလည္းေကာင္း
၄င္းအေၾကာင္းအရာကို ရွာေဖြဖတ္ရွဴျဖစ္ေအာင္ လမ္းညႊန္ေပးပါေသာ အစ္မ Dr Thandar အားလည္းေကာင္း အထူးေက်းဇူးတင္ရွိပါေၾကာင္း။
ေဆာင္းပါးတစ္ခုလံုးကို အခ်က္အလက္ စံုစံုလင္လင္ လူစိတ္၀င္စားေအာင္ ေရးေပးေသာ ဆရာ Ko Yoe (ေဆး) ကိုလည္းေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္။
photo - Myo Zaw
